فعل در زبان روسی

فعل:

«فعل» آن قسم از کلمه است که بر انجام عملی، روی دادن حالتی و یا بیان رابطه‌ای دلالت دارد. مانند:

Он пишет письмо. — او نامه می‌نویسد

Он сидит в классе. — او در کلاس نشسته است.

Он любит спорт. — او ورزش را دوست دارد.

فعل در زبان روسی دارای ویژگی‌های دستوری زمان، شخص، شمار، جنس، وجه، نمود و حالت می‌باشد.

مصدر و شکل صرفی فعل

افعال می‌توانند به شکل مصدر یا به شکل صرفی به کار روند. «مصدر» آن صورت فعل است که معنای لغوی فعل را بدون اشاره به ویژگی‌های دستوری شخص، شمار، جنس، زمان و وجه بیان می‌کند. مثلا مصدر читать (خواندن، مطالعه کردن) مشخص نیست در ارتباط با چه شخصی، چند نفر، چه جنسی، چه زمانی و چه وجهی به کار رفته است. تنها ویژگی دستوری این فعل که می‌توان به آن اشاره کرد، این است که یک «مصدر فعل معلوم» است و « نمود غیرکامل» دارد.

افعال در شکل مصدری، دارای پسنود مصدری هستند. عمده‌ترین پسوندهای مصدری در زبان روسی عبارتنداز: پسوند –ть  در افعالی همانند любить (دوست داشتن)، сидеть (نشستن)، работать (کار کردن)؛ پسوند –ти در افعالی مانند: идти (رفتن، آمدن)، нести (حمل کردن، آوردن، بردن)؛ پسوند –чь در افعالی مانند: лечь (دراز کشیدن)، мочь (توانستن). محل قرار گرفتن پسوند مصدری در افعال، بعد از پایه‌ی فعل و عموماً در انتهای آن است.

Любить — люби —ть

Люби — پایه‌ی فعل

-ть — پسوند مصدری

«شکل‌های صرفی» عبارتند از صورت‌های مختلف فعل که معنای لغوی آن را به همراه ویژگی‌های دستوری مختلف مربوط به فعل، از قبیل ویژگی‌های دستوری «شخص»، «جنس»، «زمان» و «وجه» بیان می‌کنند. مثلاً کلمه‌ی говорит (صحبت می‌کند)، شکل صرفی فعل говорить (صحبت کردن)است. این شکل صرفی فعل، علاوه بر معنای لغوی(یعنی «صحبت کردن»)، بیانگر ویژگی‌های دستوری شخص (سوم‌شخص)، شمار (شمار مفرد)، زمان (زمان حال)، وجه (وجه اخباری)، حالت (حالت معلوم) و نمود (غیرکامل) است.

ویژگی دستوری وجه

ویژگی دستوری «وجه» بیانگر آن است که آیا عمل بیان‌شده توسط فعل به طور واقع و مسلم در یکی از زمان‌های حال، گذشته یا آینده انجام می‌پذیرد یا اینکه این عمل به عنوان یک عمل مورد درخواست، امر، آرزو، شرط یا عملی که وقوع آن محتمل است، مطرح می‌باشد. در زبان روسی برای افعال سه نوع وجه وجود دارد: ۱٫ وجه اخباری، مانند читает (می‌خواند)، пишет (می‌نویسد) ۲٫ وجه امری، مانند читай (بخوان)، читайте (بخوانید) ۳٫ وجه التزامی، مانند читал бы (ای کاش می‌خواندم، بخوانم)، писал бы (ای کاش می‌نواشتم، بنویسم).

افعال در وجه‌های مختلف می‌توانند به همراه ادات نفی не به کار روند و «فعل منفی» بسازند.

Не читает — نمی‌خواند

Не пишет — نمی‌نویسد

Не читай — نخوان

Не пиши — ننویس

Не читал бы — ای کاش نمی‌خواندم، نمی‌توانستم بخوانم

Не писал бы — ای کاش نمی‌نوشتم، نمی‌توانستم بنویسم